Форекс зах зээл нь өндөр хөрвөх чадвар, 24/5 арилжааны боломж болон техник болон алгоритмд суурилсан стратегийн өргөн сонголтоороо арилжаачдын сонирхлыг татсаар байна. Гэвч энэ салбарт амжилттай оршин тогтнохын тулд зөвхөн техникийн чадвар хангалтгүй бөгөөд эрх зүйн болон зохицуулалтын эрсдэл (regulatory risk) –ийг ойлгож, түүнд дасан зохицох чадвар шаардлагатай. Ялангуяа автомат арилжаа (algorithmic trading) хөгжихийн хэрээр зохицуулагч байгууллагуудын хяналт, шаардлага улам чангарч байна.

Энэхүү нийтлэлээр алгоритмд суурилсан арилжаанд зохицуулалтын эрсдэл хэрхэн нөлөөлж буйг задлан шинжилж, арилжаачид болон систем хөгжүүлэгчдийн авч хэрэгжүүлэх дасах стратегиудыг танилцуулна.

1. Regulatory Risk гэж юу вэ?

Regulatory Risk нь аливаа улс орны эсвэл олон улсын санхүүгийн зохицуулагч байгууллагын бодлого, хууль эрх зүйн орчны өөрчлөлтөөс үүдэн үүсэх эрсдэлийг илэрхийлдэг. Энэ нь арилжааны системийн үйл ажиллагаа, ашигт ажиллагаанд сөргөөр нөлөөлж болзошгүй.

Форекс зах зээлд дараах байдлаар илэрч болно:

• Лицензийн шинэ шаардлага
• Левередж (leverage) хязгаарлалт
• Худалдааны автомат системийн зөвшөөрөл
• API ашиглалтын зохицуулалт
• Мэдээлэл дамжуулалтын хурд, latency-ийн стандарт
• Аудит ба лог хадгалах журам

2. Algorithmic Trading-ийн зохицуулалтын орчин

Автомат арилжаа, ялангуяа өндөр давтамжтай арилжаа (High Frequency Trading) нь зах зээлийн бүтцэд хүчтэй нөлөө үзүүлдэг учраас ихэнх зохицуулагчдын анхаарлын төвд байдаг. Доорх байгууллагууд голлох үүрэгтэй:

• CFTC (Commodity Futures Trading Commission) – АНУ
• ESMA (European Securities and Markets Authority) – Европ
• FCA (Financial Conduct Authority) – Их Британи
• ASIC (Australian Securities and Investments Commission) – Австрали
• Монголбанк ба Санхүүгийн зохицуулах хороо – Монгол

Эдгээр байгууллагууд дараах чиглэлүүдэд анхаардаг:

• Зах зээлийн хэт савлагаа үүсгэх арилжаа (flash crash)
• Шударга бус давуу байдал (unfair latency arbitrage)
• Insider trading буюу мэдээлэлд суурилсан хэт ашигтай арилжаа
• Лог мэдээлэл хадгалах, шалгаж болох байдал

3. Форекс арилжаанд хэрхэн нөлөөлдөг вэ?

a. Зах зээлд нэвтрэх хязгаарлалт

Algorithmic trading хийхийн тулд олон улсын брокерууд тусгай зөвшөөрөл шаардах, эсвэл системээ аудит хийлгэхийг шаарддаг болжээ.

b. Левереджийн хязгаар

ESMA болон Австрали зэрэг бүс нутагт жижиглэн арилжаачдад зориулсан левереджийг 1:30 хүртэл бууруулсан нь стратегийн эрсдэлийн бүтцийг өөрчлөхөд хүргэж байна.

c. Тайлагнал, хяналт

Автомат арилжаа хийдэг системүүдийн бүртгэл, гүйцэтгэлийн тайлагнал, лог хадгалах үүрэг нэмэгдэж, систем хөгжүүлэгчдэд илүү өндөр шаардлага тавигдаж байна.

d. Хурдад суурилсан стратегийн саармагжилт

Latency arbitrage болон spoofing төрлийн арилжаа хийх боломж улам хязгаарлагдаж, стратеги шинэчлэл шаардагдаж байна.

4. Дасан зохицох стратегиуд

a. Зохицуулалт-эдэлгээний стратеги (Compliance-Driven Design)

Системийн архитектурыг анхнаасаа зохицуулалттай нийцсэн байдлаар хөгжүүлэх шаардлагатай:

• Аудит трейл бүрдүүлэх
• Үйлдлүүдийг бүртгэх модультай байх
• Гүйцэтгэлийн лог автоматаар хадгалах
• Олон зах зээлийн дүрэмд нийцэх олон конфигурацтай байх

b. Левереджэд хариу стратеги

Левереджийн хязгаарлалттай нөхцөлд дараах шийдлүүд хэрэглэж болно:

• Портфолио төрөлжүүлэлт хийх
• Low-volatility стратеги боловсруулах
• Position sizing болон drawdown хяналтын алгоритм нэмэх

c. Хиймэл оюун ухааны сорилт

AI болон машин сургалт ашигласан арилжааны системүүдийн хувьд хариуцлагын асуудал (algorithmic accountability) чухал болж байгаа тул:

• AI загварын тайлбарлах чадвар (model explainability) нэмэх
• Backtest & forward test үр дүнг бүрэн архивлах
• Risk-on/off горимын автомат удирдлага нэвтрүүлэх

d. Хөндлөн аудит болон аудитын орчин бэлдэх

Систем нь шалгалт авах үед:

• Тохиргоо бүрэн export хийдэг
• Strategy logic бүртгэгдсэн тайлбартай
• Хэрэглэгчийн UI үйлдлийг логжуулдаг
• Тест орчинтой (sandbox environment) байх хэрэгтэй.

5. Форекс арилжаачдад зориулсан зөвлөмжүүд

1. Брокер сонгохдоо зохицуулалттай эсэхийг шалгах – Хуулийн хүрээнд үйл ажиллагаа явуулдаг брокер ашиглавал систем тань эрсдэлд орохгүй.
2. Систем хөгжүүлэлтийн үе шатанд зохицуулалтын заавар судлах – Арилжаа амжилттай байлаа ч хууль зөрчсөн тохиолдолд систем хаагдах эрсдэл өндөр.
3. Жижиг тестүүдээр илрүүлэх – Strategy-г бүхэлд нь гүйцэтгэхийн оронд sandbox болон demo орчинд зохицуулалтын compliance шалгах.
4. Орчны өөрчлөлтөд хурдан хариу өгөх чадвартай байж сур – Зах зээлийн зохицуулалт хурдан өөрчлөгддөг учир strategy-г dynamic байх зарчмаар хөгжүүлэх.
5. Хуульч эсвэл compliance мэргэжилтэнтэй зөвлөлдөх – Ялангуяа институциональ арилжаанд орох гэж байгаа бол.

Дүгнэлт

Форекс зах зээл дэх algorithmic trading нь үр ашгийг нэмэгдүүлэх асар их боломжтой ч эрх зүйн орчны хатуу хяналт, зохицуулалтын эрсдэлтэй зэрэгцэн оршдог. Эдгээр эрсдэлийг урьдчилан харж, системийн архитектураас эхлээд стратегийн дотоод бүтэц хүртэл зохицуулалттай нийцэх байдлаар хөгжүүлснээр арилжаачид урт хугацаанд тогтвортой гүйцэтгэл үзүүлэх боломжтой.

Зохицуулалтад дасан зохицож чадсан арилжаачид зах зээлийн богино хугацааны боломжуудаас гадна хуулийн хүрээнд тогтвортой систем бүтээж, мэргэжлийн трейдинг карьерын бат бөх үндсийг тавьдаг.