Форекс арилжаанд олон төрлийн шинжилгээ, стратеги ашигладаг. Гэвч олон арилжаачид дунд техникийн, суурь, эсвэл сэтгэл зүйн шинжилгээнүүд хоорондоо зөрчилдөж, шийдвэр гаргахад эргэлзээтэй нөхцөл байдал үүсдэг.

Таны RSI “худалдан авах” дохио өгч байхад, COT тайлан “хэт худалдан авалттай” гэж харуулах нь түгээмэл үзэгдэл.

Энэ нийтлэлд:

• Яагаад шинжилгээ зөрчилдөх тохиолдол үүсдэг вэ?
• Ийм үед ямар алхам хийх ёстой вэ?
• Шийдвэр гаргахын тулд юун дээр анхаарах вэ?

гэсэн чухал сэдвүүдийг дэлгэрэнгүй авч үзье.

1. Яагаад шинжилгээ хоорондоо зөрчилдөх вэ?

Шинжилгээнүүд зөрчилдөх шалтгаан нь:

1.1 Хугацааны ялгаа (Timeframe Conflict)

Нэгэн зэрэг өөр өөр хугацааны график ашиглах нь стратегийн хувьд чухал ч, тэдгээрийн хооронд зөрчилдөөн үүсэх магадлалтай.

Жишээ:

• H1 (1 цагийн) график дээр үнэ өсөх хандлагатай (buy дохио өгч) байж болох ч
• Daily (өдрийн) график дээр бууралт давамгайлсан (sell хандлага үргэлжилж) байж болно.

Учир нь:
Богино хугацааны дохио нь түр зуурын хэлбэлзлийг харуулдаг бол урт хугацааны тренд нь илүү гүнзгий, суурь чиглэлийг илтгэнэ. Арилжаачин аль хугацааг илүү чухалчилж үзэхээ тодорхойлох хэрэгтэй байдаг бөгөөд энэ зөрчил нь эргэлзээнд хүргэж, буруу шийдвэр гаргах шалтгаан болдог.

1.2 Өөр өөр шинжилгээний арга ашигласан (Method Conflict)

Арилжаанд гурван үндсэн төрлийн шинжилгээ ашиглагддаг бөгөөд эдгээр нь өөр өөр суурьтай:

1. Техникийн шинжилгээ
   • График, үнийн хэлбэлзэл, үзүүлэлтүүдэд суурилдаг.
   • Тухайн үеийн зах зээлийн чиг хандлагыг тооцдог.
2. Үндсэн шинжилгээ
   • Эдийн засгийн үзүүлэлтүүд (ДНБ, хүүгийн хэмжээ, ажилгүйдэл гэх мэт), төв банкны бодлого зэрэгт тулгуурладаг.
   • Дунд болон урт хугацааны үнэлгээ, үнэт цаасны “бодит” үнэ цэнийг тооцдог.
3. Сэтгэл зүйн шинжилгээ
   • Зах зээлийн оролцогчдын хандлага, айдас ба шунахайрал зэрэг сэтгэл хөдлөлийн үзүүлэлтүүдэд тулгуурладаг.

Зөрчилдөх байдал:
Жишээлбэл, техникийн хувьд "buy" дохио өгч байхад, үндсэн шинжилгээнээс эдийн засгийн муу мэдээ гарснаар зах зээл доош чиглэж болдог. Сэтгэл зүйн хувьд оролцогчид айдаст автаж байвал техник үзүүлэлт хэчнээн эерэг байсан ч үнэ унах магадлалтай.

1.3 Хэт олон үзүүлэлт зэрэг ашигласан (Indicator Overload буюу “Analytical Paralysis”)

Олон арилжаачид шийдвэрээ баталгаажуулах зорилгоор олон төрлийн техникийн үзүүлэлтүүдийг нэгэн зэрэг ашигладаг. Гэвч энэ нь эсрэгээрээ:

• Зөрчилдөөн үүсгэх:
  MACD өсөлт илтгэж байхад RSI хэт өндөр түвшинд хүрч "overbought" гэж үзэгдэж болно. Боломжит чиглэлүүд зөрчилдсөнөөр эргэлзээтэй нөхцөл байдал үүснэ.
• Ачаалал ихтэй дүгнэлт:
  Трейдер хэт олон мэдээлэлд нэгэн зэрэг автсанаар оновчтой шийдвэр гаргах чадвар нь буурна. Үүнийг “аналитикийн саажилт” гэж нэрлэдэг (аналитик парализ буюу шийдвэр гаргах чадвар гацах).
• Хэт найдахад хүрэх:
  Зарим трейдерүүд бүх үзүүлэлт “зөвшөөрөх” хүртэл хүлээсээр боломжийг алдах нь ч бий.

Шийдэл:
Хэдийгээр олон үзүүлэлт ашиглах нь давуу талтай ч, тэдгээрийг хослуулан уялдаа холбоотой байдлаар хэрэглэх нь чухал. Ихэнх мэргэжлийн арилжаачид 2–3 үндсэн үзүүлэлтэд л тулгуурлан шийдвэр гаргадаг.

Арилжаанд ашиглагддаг хугацаа, аргууд, үзүүлэлтүүдийн хоорондын зөрчил нь бодит бөгөөд арилжаачны туршлага, сэтгэл зүйд ихээхэн нөлөө үзүүлдэг. Энэ бүхнээс зайлсхийхийн тулд:

• Аль хугацааг баримталж байгаагаа тодорхой болго
• Ямар төрлийн шинжилгээг голчлон ашиглаж буйгаа тодорхойл
• Хэт олон үзүүлэлт биш, зөв хослол дээр төвлөр
• Дүрэм, төлөвлөгөөтэйгээр арилжаанд оролц

Ингэснээр зөрчилдөөнөөс үүдэх эргэлзээ, алдаатай шийдвэрийг багасгах боломжтой юм.

2. Зөрчилдөөнтэй шинжилгээтэй тулгарвал яах вэ?

2.1 Шинжилгээг timeframe-ийн дагуу ялгаж хар

Та тухайн арилжааг ямар хугацаанд хийх гэж байгаа вэ гэдгээ эхлээд тодорхойлох хэрэгтэй. Ямар timeframe-д шийдвэр гаргах гэж байгаагаа ойлгоогүй тохиолдолд, зөрчилдөөн илүү их төөрөгдөл үүсгэнэ.

Жишээ задаргаа:

• Хэрвээ богино хугацааны арилжаа (scalping, day trading) хийж байгаа бол:
  • M15 (15 минут), H1 (1 цаг) графикт анхаарах нь тохиромжтой.
  • Богино хугацааны дохио нь илүү хурдан өөрчлөгддөг тул хурдтай оролцоо шаарддаг.
• Хэрвээ дунд/урт хугацааны арилжаа (swing, position trading) хийж байгаа бол:
  • Daily (өдрийн), Weekly (долоо хоногийн) timeframe-д суурилсан шийдвэр гаргахад илүү тохиромжтой.
  • Эдгээр timeframe-д үндсэн чиглэл, тренд илүү тодорхой харагддаг.

Жишээ:

H1 график дээр RSI “oversold” буюу хэт буурсан түвшинд хүрсэн байна гэж бодъё. Энэ нь богино хугацаанд “засалт” буюу түр зуурын өсөлтийн дохио байж болно. Гэвч Daily график дээр downtrend буюу буурах хандлага хүчтэй хэвээр байвал та богино хугацааны rally-г ашиглах уу эсвэл ер нь оролцохгүй байх уу гэдгийг timeframe-ийн дагуу шийднэ.

2.2 Давтамжтай гардаг дохиог сонго

Ямар дохио, стратеги танд хамгийн найдвартай байсан бэ? Энэ асуултын хариуг мэдэхийн тулд түүхэн туршилт (backtesting) болон арилжааны тэмдэглэл (trading journal) зайлшгүй шаардлагатай.

Тайлбар:

• Таны хэрэглэж буй үзүүлэлт (MACD, RSI, EMA гэх мэт) эсвэл үнийн хэлбэлзлийн тогтмол зан төлөв (price action patterns) хэр сайн ажилласан бэ гэдгийг түүхэн өгөгдөлд тулгуурлан шалгах хэрэгтэй.
• Зөрчилдөөн гарсан үед өмнө нь аль дохио найдвартай байсан бэ гэдгийг тэмдэглэж байсан бол, түүнийгээ ашиглан шийдвэрээ баталгаажуулж болно.

Жишээ:

Та өнгөрсөн хугацаанд RSI-гийн “overbought/oversold” дохио хэтэрхий эрт оролцох хандлагатай гэдгийг анзаарсан байж магадгүй. Харин EMA 50-тай огтлолцсон үед илүү тогтвортой тренд үүсдэг бол энэ дохиог илүү найдвартай гэж тооцож болно. Энэ туршлага зөрчилдөөнтэй нөхцөлд ямар дохиог илүүд үзэх вэ гэдгийг шийднэ.

2.3 Position sizing болон эрсдэлийн менежмент сайжруулах

Аль ч нөхцөлд 100% итгэлтэй дохио байдаггүй. Харин зөрчилдөөн илүүтэй үед хэмжээг багасгах, оролцоог хязгаарлах, эсвэл бүр арилжаанаас хөндийрөх нь ухаалаг алхам байж чадна.

Зөвлөмжүүд:

• Position sizing (арилжааны хэмжээ):
  • Ердийн үед 2% эрсдэл хүлээдэг бол, зөрчилдөөнтэй нөхцөлд үүнийг 0.5–1% болтол бууруулж болно.
  • Ингэснээр алдагдлын сэтгэлзүйн дарамт багасч, дараагийн боломжийг ашиглах чадвар хадгалагдана.
• Trade pass (оролцохгүй байх):
  • Ямар нэг тодорхойгүй нөхцөлд “оролцохгүй байх” гэдэг нь шууд бэлэн мөнгө алдахгүй гэсэн үг.
  • Арилжаа хийхгүй байх нь бас нэг стратеги юм.
• Screen break (дэлгэцнээс холдох):
  • Сэтгэл зүйн дарамт нэмэгдэх үед түр завсарлага авч, зах зээлд хэт автахгүй байх нь шийдвэр гаргах чанарыг хамгаална.

Жишээ:

Та H1 график дээр “buy” дохио олсон ч Daily графикт “sell” хандлага давамгайлж байгааг харав. Энэ үед та 1% биш, ердөө 0.25% эрсдэлтэй орж болно. Эсвэл бүр оролцохгүй үлдэж, илүү тодорхой боломжийг хүлээх нь ашигтай байж болно.

3. Шинжилгээ зөрчилдсөн үед ашиглах практик алхмууд

Алхам 1: Чиг хандлагын үндсэн зураглалыг шалгах

(Higher Timeframe Analysis)

Зорилго: Ерөнхий чиг хандлага аль зүг рүү явагдаж байгааг тодорхойлох. Энэ нь таны арилжааны ерөнхий чиглэлийн үндэс болно.

Хэрэглэх графикууд:

• Weekly (долоо хоног)
• Daily (өдрийн)
• H4 (4 цагийн)

Ашиглах аргачлал:

• Зах зээл өсөх хандлагатай байвал: түр зуурын бууралт (pullback) ашиглан худалдан авах (buy) боломжийг хайна.
• Зах зээл буурах хандлагатай байвал: түр зуурын өсөлт (rally) дээр борлуулах (sell) боломжийг хайна.
• Трендийг тогтоохдоо moving averages (жишээ нь, EMA50, EMA200), trendline, эсвэл үнийн бүтцийн анализ (higher highs/lows, lower highs/lows) ашиглана.

Алхам 2: Богино хугацааны хөдөлгөөнтэй зөрчилдөж буй эсэхийг шалгах

(Short-term Movement vs Higher Trend)

Зорилго: Та богино хугацаанд үндсэн чиг хандлагын эсрэг оролцох гэж байгаа эсэхээ тодорхойлох.

Хэрэглэх графикууд:

• H1, M15, эсвэл M5

Зөвлөмж:

• Хэрэв та трендийн эсрэг (counter-trend) оролцох гэж байвал илүү баталгаатай, хүчтэй дохио шаардагдана.
• Баталгаат дохионд:
  • Түлхүүр түвшинд (support/resistance) price action гарсан эсэх
  • Volume-ийн өөрчлөлт
  • Давхар дохио (divergence + candlestick pattern гэх мэт) орно.
• Трендийн эсрэг оролцоо нь эрсдэл өндөртэй тул position sizing-ийг багасгах, богино хугацааны зорилт тавих нь зүйтэй.

Алхам 3: Зах зээлийн сэтгэл зүйг судлах

(Market Sentiment Analysis)

Зорилго: Олон нийт, жижиг хөрөнгө оруулагчдын нийт хандлагыг тодорхойлж, эсрэг чиглэлд байр суурь эзлэх боломжийг хайх.

Хэрэгсэлүүд:

• IG Client Sentiment (IGCS): Ихэнх retail оролцогчид аль чиглэлд байр суурьтай байгааг харуулдаг.
• COT (Commitment of Traders) тайлан: Мэргэжлийн хөрөнгө оруулагчид болон институцийн байгууллагуудын байр суурийг илтгэнэ.

Жишээ:

• Хэрвээ ханш унаж байгаа ч ихэнх оролцогчид (жишээ нь 75–80%) “buy” байр суурьтай байвал зах зээл үргэлжлүүлэн унах магадлал өндөр байна гэж үзэж болно.
  Энэ тохиолдолд sentiment нь эсрэг чиглэлд хэт төвлөрсөн (contrarian signal) байна гэж дүгнэж болно.

Алхам 4: Шийдвэр гаргах матриц (Decision Matrix) үүсгэх

• Тухайн арилжааны үндсэн, техникийн, сэтгэл зүйн шинжилгээг оноогоор дүгнэ
• Тухайлбал:

Шинжилгээний төрөл | Чиглэл | Оноо

Техник шинжилгээ | Buy | +1

Суурь шинжилгээ | Sell | -1

Сэтгэл зүй | Sell | -1

Нийт оноо -1

Энэ матриц нь “нийт хандлага” хаашаа байгааг ойлгоход тусална.

4. Хэзээ арилжаанаас татгалзах ёстой вэ?

Арилжаанд оролцохгүй байх нь зарим нөхцөлд хамгийн зөв стратеги байж болдог. Зах зээлийн тодорхойгүй, зөрчилтэй, сэтгэл зүйн хувьд дарамттай үед “зоригтой хүлээх” нь урт хугацааны ашигт эерэг нөлөө үзүүлдэг.

1. Бүх шинжилгээ 100% зөрчилдөж, чиглэл тодорхойгүй үед

• Техникийн, үндсэн, сэтгэл зүйн шинжилгээнүүд хоорондоо зөрчилдөж байвал зах зээл “range” буюу чиглэлгүй, хэлбэлзэлтэй байдалд байна гэсэн дохио байж болзошгүй.
• Жишээ нь:
  • Техникийн хувьд RSI “buy” дохио өгч байгаа ч
  • Үндсэн шинжилгээгээр эдийн засгийн таагүй мэдээ хүлээгдэж байгаа
  • Сэтгэл зүйн мэдээ (sentiment) “sell” чиглэлтэй бол
    → Ийм зөрчилтэй нөхцөлд оролцох нь эрсдэлтэй, шийдвэр гаргах үндэс сул байна гэсэн үг.

2. Хэт их сэтгэл хөдлөлтэй, мэдээний өмнөх "noise" үед

• Эдийн засгийн чухал мэдээ (FOMC, NFP, CPI гэх мэт)-ний өмнөх болон дараах үед зах зээл богино хугацаанд хэт мэдрэмтгий, тогтворгүй байдаг.
• Зах зээл “хийсвэр мэдээлэл” (noise) дээр үндэслэн огцом хэлбэлзэх магадлал өндөр.
• Энэ үед техникийн үзүүлэлтүүд итгэлгүй болж, таны стратеги худлаа дохио өгөх магадлал нэмэгддэг.

Зөвлөмж:
→ Мэдээний өмнөх/дараах 1–2 цагийн хугацаанд аль болох арилжаанаас зайлсхийх, эсвэл эрсдэлийн хэмжээг бууруулах.

3. Таны стратеги ийм нөхцөлд үр дүн муутай бол

• Өөрийн стратегийн давуу болон сул талыг мэдэх нь чухал.
• Жишээлбэл:
  • Та trend-following стратеги ашигладаг бол “range” зах зээлд ихэвчлэн алдагдал хүлээдэг.
  • Эсвэл та breakout стратеги баримталдаг ч volatility багатай үед олон “false breakout” гарч болзошгүй.

Зөвлөмж:
→ Стратегийн тань амжилтын хувь буурах нөхцөл үүссэн бол оролцохгүй байх нь илүү ашигтай.

5. Арилжаачдад өгөх зөвлөмж

Шинжилгээг нэг систем болгон нэгтгэ: Төрөл бүрийн анализийг нэг логик дарааллаар оруул

Нэг чиглэлд хамгийн их нотолгоо ол: Buy эсвэл sell шийдвэрийг батлах 2–3 дохио хэрэгтэй

Тогтмол тэмдэглэл хөтөл: Шийдвэр гаргах шалтгаан, үр дүнг бичиж сурах

Байнгын мэдээ, үзүүлэлтээс хархаас зайлс хий: Хэт их мэдээлэл дунд төөрөхөөс зайлсхий

"Clear setups only" зарчим баримтал: Зөрчилтэй үед орохгүй байх ч бас арилжаа хийхтэй ижил

Forex арилжаанд хамгийн хэцүү зүйл бол бүрэн тодорхойгүй нөхцөлд шийдвэр гаргах. Зөрчилтэй шинжилгээнүүд нь таны логик сэтгэлгээ, стратегийн уян хатан байдал, сахилга баттай харьцах чадварыг шалгаж буй хэрэг. Ийм нөхцөлд зөв алхам бол тодорхой бус байдалд бэлэн биш л бол хүлээх, эсвэл алдагдлыг хянах арга хэмжээ авах юм.

Тодорхой биш үед ашиг олох гэж хичээхээс илүү, алдагдлаа хянахад төвлөрсөн арилжаачин урт хугацаанд амжилт олдог.